آیا علم می تواند جوابگوی همه چیز باشد؟ - مجله فیروزی

هاوکینگ از جمله دانشمندانی است که سال ها روی رسیدن به تک نظریه ای که بتواند شرح دهنده همه پدیده های عالم باشد کار نموده. نظریه ای که می تواند دلیل هر اتفاقی در کیهان را به ما شرح دهد. قبل از هاوکینگ هم دانشمندان زیادی در این راه کوشش نموده بودند. از جمله آلبرت اینشتین که در این راه کوشید، ولی نتوانست به آن برسد.

اگر واقعا نظریه همه چیز پیدا شود، دستاورد بزرگی برای بشر خواهد بود، چرا که می تواند باعث معنی دار شدن هر پدیده ای که در جهان اطرافمان می بینیم، شود. دهه هاست که برخی از فیزیک دان ها می گویند در آستانه رسیدن به آن هستیم. واقعا این طور است؟ آیا می توانیم به نظریه ای برسیم که همه چیز، از نحوه حرکت کهکشان ها و ستاره ها گرفته تا رشد درختان روی زمین و شکل عملکرد مغز انسان را توصیف کند؟

رسیدن به نظریه ای واحد برای همه چیز، کاملا قابل فهم و دست یافتنی به نظر می رسد. بدین خاطر که طبیعت قوانین بنیادین خیلی کمی دارد و این قوانین کم خیلی ساده هستند.

در عالم فقط چهار نیروی بنیادین وجود دارد. نیروی گرانش، نیروی الکترومغناطیس، نیروی هسته ای قوی و هسته ای ضعیف هستند که باعث می شوند عالم این طور که می بینیم کار کند. با این حال در اطرافمان پیچیدگی های زیادی مشاهده می کنیم. برای رسیدن به نظریه همه چیز باید این پیچیدگی ها را کنار بگذاریم و قوانین ساده موجود در پس آن ها را ببینیم.

سراب مکانیک نیوتونی

در سال 1687، بسیاری از دانشمندان فکر می کردند که به نظریه توصیف نماینده همه چیز رسیده اند. آیزاک نیوتون کتابی منتشر کرد و در آن شرح داد که گرانش چگونه کار و اجرام تحت تاثیر آن به چه شکلی حرکت می نمایند.

کتاب او اصول ریاضی و فلسفه طبیعی نام داشت و به نوعی قوانین ریاضی فلسفه طبیعی را تبیین کرد. او در این کتاب نشان داد که جهان ما چقدر منظم است و همه چیز چقدر زیبا در رابطه علت و معلولی کار می نماید.

طبق یک داستان معروف، نیوتون 23 ساله بود که داشت در باغی قدم می زد. سیبی از درخت به زمین افتاد و او را به فکر فرو برد. دانشمندان آن موقع هم می دانستند که زمین اجرام را به سوی خود می کشد. ولی نیوتون این ایده را فراتر برد و گسترش داد.

طبق گفته جان کندویت که سال ها دستیار نیوتون بود، دیدن صحنه افتادن سیب روی زمین این ایده را در ذهن نیوتون بوجود آورد که نیروی گرانش فقط به سطح زمین محدود نمی شود و می توان آن را به فواصل خیلی زیاد و کل منظومه شمسی تعمیم داد. نقل است که نیوتون گفته بود: چرا این نیرو نباید بتواند تا ماه برود؟

نیوتون قانون گرانشی خلق کرد که برای سیب روی زمین و سیاره هایی که دور خورشید می گردند، یکسان بود. هرچند این اجرام خیلی با هم فرق دارند و ابعاد آن ها به شدت متفاوت است، ولی از قوانین یکسانی پیروی می نمایند. نیوتون در این کتاب سه قانون را اعلام کرد و در آن ها شرح داد که اجرام چگونه حرکت می نمایند.

این قوانین می گفتند که وقتی یک توپ را به هوا می اندازید چگونه حرکت می نماید و چه شکلی به زمین باز می شود. یا اینکه چرا ماه در مدار زمین گردش می نماید.

زمانی تصور می شد که مکانیک نیوتونی می تواند جوابگوی هر سوالی در جهان باشد.

مردم خیلی سریع فکر کردند که با این سه قانون تقریبا هرچیزی را می شود توصیف کرد. کافی بود موقعیت و سرعت هر ذره در جهان را داشته باشید تا بتوانید در زمانی دیگر، موقعیت و سرعت آن را حساب کنید.

طبق این منطق اگر یک ابرکامپیوتر فرضی خیلی قدرتمند داشته باشید، این کامپیوتر باید بتواند با داشتن موقعیت و سرعت هر ذره در جهان، موقعیت و سرعت آن برای زمانی در آینده یا گذشته را حساب کند؛ بنابراین دیگر در جهان هیچ چیزی غیر قابل پیش بینی نیست و مکانیک نیوتونی می تواند هرچیزی را در جهان، حتی تفکر انسان ها را هم شرح دهد.

ولی نیوتون به مسائل قوانین خود مطلع بود. برای مثال گرانش نمی تواند شرح دهد چرا ذرات کوچک می توانند در کنار هم باقی بمانند. گرانش نیروی ضعیفی است و نمی تواند این جاذبه نزدیک را بین ذرات یک جسم کوچک مثل یک سیب بوجود آورد.

ضمناً هرچند که نیوتون می توانست شرح بدهد در حرکت اجرام چه اتفاقی می افتد، ولی نمی توانست به چگونگی و چرایی آن پاسخ دهد. نظریه نیوتون ناکامل به نظر می رسید.

علاوه بر این ها یک مشکل بزرگتر هم وجود داشت. قوانین نیوتون به خوبی توانسته بودند حرکت بیشتر اجرام عالم را توصیف و پیش بینی نمایند. ولی مواردی هم بود که نمی توانستند شرح بدهند. این موارد نادر بودند و مربوط به اجرامی می شدند که سرعت خیلی زیادی داشتند یا تحت گرانش خیلی قوی بودند.

یکی از این مسائل در پیش بینی مدار عطارد، نزدیک ترین سیاره به خورشید پدیدار شد. قوانین نیوتون به خوبی توانایی پیش بینی مدار همه سیارات را دارند. ولی عطارد از این قانون مستثنی است و مدار آن با مکانیک نیوتونی دقیقا قابل پیش بینی نیست. این خللی بزرگ در قانون گرانش جهان شمول نیوتون به حساب آمد.

امید به نسبیت عام اینشتین

کلید معما در ذهن آلبرت اینشتین بود. تقریبا 200 سال بعد از نیوتون، اینشتین نظریه نسبیت عام را عنوان نمود. همان نظریه ای که پارسال صدمین سالگردش را جشن گرفتیم. اینشتین دید ما را نسبت به گرانش کاملا عمیق تر کرد. ایده اصلی او این است که فضا و زمان که به نظر پدیده های متفاوتی هستند، در عالم به صورت درهم بافته وجود دارند.

فضا دارای سه بعد طول، عرض و ارتفاع است. زمان، بعد چهارم به حساب می آید. همه این چهارتا به یک صفحه غول پیکر کیهانی متصل هستند. این همان صفحه فضا-زمان است.

ایده بزرگ اینشتین این بود که اجرام سنگین مثل سیاره ها می توانند فضا-زمان را خم نمایند. مثل این است که گوی سنگینی را روی یک تشک بگذارید. در این صورت گوی، سطح تشک را خم می نماید. اگر گوی های دیگری هم روی سطح تشک وجود داشته باشند، تحت تاثیر خمیدگی آن قرار می گیرند و به سوی گوی اصلی قل می خورند. این همان چیزی است که اینشتین آن را گرانش می داند.

به نظر ایده عجیبی می آید، ولی فیزیک دان ها آن را پذیرفته اند. به خصوص اینکه به خوبی توانسته مدار عجیب عطارد را توصیف کند. طبق نظریه نسبیت عام، جرم بزرگ خورشید، صفحه فضا-زمان اطراف را خمیده می نماید. عطارد که خیلی نزدیک خورشید است، بیشتر در دام این خمیدگی می افتد.

معادلات نسبیت عام نشان می دهند که این فضا-زمان خمیده چگونه بر مدار عطارد تاثیر می گذارد و این معادلات به خوبی می توانند موقعیت سیاره در هر زمانی را پیش بینی نمایند.

نسبیت عام اینشتین گرانش را بر اساس خمیدگی فضا-زمان شرح می دهد. ولی در جهان زیراتمی کار نمی نماید.

علی رغم این موفقیت، نسبیت عام هم نظریه همه چیز نیست. همان طور که نظریه نیوتون برای اجرام خیلی بزرگ و سنگین کار نمی کرد، نسبیت عام هم در ابعاد خیلی کوچک کار نمی نماید. اجرام در ابعاد زیراتمی خیلی عجیب و غریب رفتار می نمایند.

تا قرن نوزدهم تصور می شد که اتم کوچک ترین واحد سازنده ماده است. اتم از واژه یونانی اتوموس (atomos) به معنی غیر قابل تقسیم آمده است. یعنی اینکه انتظار نمی رفته بتوان آن را به قطعات کوچکتر تقسیم کرد. ولی در دهه 1870، دانشمندان ذراتی را یافتند که تقریبا 2000 بار از اتم ها سبک تر بودند. طی نیم قرن بعد دانشمندان فهمیدند که اتم دارای یک هسته است و الکترون ها در مدار آن گردش می نمایند. هسته که سنگین ترین قسمت اتم است، خودش از دو نوع ذره، یعنی پروتون و نوترون تشکیل شده است. پروتون ها بار مثبت و نوترون ها بار خنثی دارند. دانشمندان باز هم متوقف نشدند و راه هایی برای تقسیم بیشتر اتم ها یافتند تا مفهوم ذرات بنیادین شکل گرفت. تا دهه 1960، دانشمندان ده ها ذره جدید پیدا نموده بودند.

تا آن جا که اکنون فهمیده ایم، از سه ذره سازنده اصلی اتم، فقط الکترون ذره بنیادین به حساب می آید. نوترون ها و پروتون ها خود به ذرات کوچک تری به نام کوارک ها تقسیم می شوند. قوانین حاکم بر این ذرات کاملا متفاوت با قوانین حاکم بر اجرام بزرگ مثل سیب و سیارات است. این قوانین را مکانیک کوانتم می نامیم.

سردرگمی کوانتمی

در فیزیک کوانتم، ذرات فاقد مکان های معین هستند. محل قرارگیری آن ها قطعی نیست. تمام چیزی که می توانیم بگوییم این است که هرکدام از ذرات شانس یکسانی برای قرار دریافت در هر مکانی دارند. این بدین معنیست که عالم به صورت ذاتی فاقد قطعیت است.

البته این حرف ها ممکن است به نظرتان عجیب و غیر قابل باور بیاید. ریچارد فاینمن که خود فیزیک دان بود و در زمینه فیزیک کوانتم کار می کرد، می گوید: فکر می کنم که می توانم با خیال راحت بگویم کسی مکانیک کوانتم را نمی فهمد. عدم قطعیت مکانیک کوانتم، اینشتین را هم کلافه نموده بود. اینشتین هیچ وقت فیزیک کوانتم را باور نکرد و در پی کار بر روی آن نرفت.

به مرور زمان معین شد که مکانیک کوانتم و نسبیت عام هر دو خیلی دقیق کار می نمایند. فیزیک کوانتم، ساختار و رفتار اتم ها را شرح می دهد. از جمله اینکه مثلا می تواند شرح دهد چرا برخی از آن ها پرتوزا هستند. همچنین کوانتم به نوعی بنیان همه فناوری الکترونیک ما را ساخته است. در واقع باید گفت که بدون آن شما نمی توانستید این مقاله را بخوانید.

در همین حال از نسبیت عام برای پیش بینی وجود سیاه چاله ها استفاده شد. سیاه چاله ها بر اثر مرگ و رمبش ستاره های عظیم تحت وزن خودشان بوجود می آیند. جاذبه سیاه چاله ها آن قدر قوی است که حتی نور هم نمی تواند از آن ها بگریزد.

مسئله این است که این دو نظریه به طرز عجیبی با هم سازگار نیستند و بنابراین ممکن نیست هر دوی آن ها درست باشند. نسبیت عام می گوید که رفتار اجرام به طور دقیق می تواند پیش بینی شود، این درحالیست که مکانیک کوانتم می گوید همه آن چه شما می دانید چیزی نیست جز احتمال وقوع پدیده ها.

مکانیک کوانتم عالم ما را غیر قابل پیش بینی می نماید.

این بدین معنیست که چیز هایی وجود دارند که فیزیک دان ها نمی توانند آن ها را توصیف نمایند. مثلا سیاه چاله ها از جمله همین مسائل هستند. آن ها خیلی عظیم هستند و بنابراین قوانین نسبیت عام برای آن ها کار می نماید، ضمناً آن قدر کوچک هستند (به دلیل رمبش ستاره و جمع شدن همه جرم آن در یک نقطه کوچک) که برای شناخت بیشتر آن ها از مکانیک کوانتم هم می توان استفاده کرد.

البته مگر در صورتی که بخواهید به یک سیاه چاله نزدیک شوید، این عدم سازگاری بین مکانیک کوانتم و نسبیت عام روی زندگی شما تاثیر نمی گذارد. ولی به هر حال در بیشتر قرن گذشته، حسابی ذهن فیزیک دان ها را به خود مشغول نموده است. شاید اگر این دو نظریه با هم سازگار شوند، به نظریه همه چیز برسیم.

اینشتین بیشتر عمر خود را صرف یافتن چنین نظریه ای کرد. البته او موافق با عدم قطعیت نبود، ولی می خواست گرانش را با دیگر قوانین فیزیک آشتی دهد. بزرگترین چالش او، سازگار کردن گرانش با الکترومغناطیس بود.

در دهه 1800، فیزیک دان ها فهمیده بودند که ذرات باردار می توانند به همدیگر جذب یا از یکدیگر دفع شوند. به همین دلیل است که برخی فلزات به آهنربا ها جذب می شوند. این بدین معنیست که اجسام می توانند به یکدیگر دو نوع نیرو وارد نمایند. آن ها می توانند یکدیگر را با گرانش جذب یا با نیروی الکترومغناطیس جذب و دفع نمایند.

اینشتین می خواست این دو نیرو را با نظریه میدان واحد ادغام کند. برای انجام این کار، فضا-زمان را به پنج بعد گسترش داد. او علاوه بر سه بعد فضا و یک بعد زمان، بعد پنجمی را هم اضافه نمود. بعدی که به گفته اینشتین آن قدر کوچک است که نمی توانیم آن را ببینیم.

اینشتین 30 سال روی این کار کوشش کرد و هیچ وقت به نتیجه نرسید. او در سال 1955 فوت کرد و نظریه میدان واحد او هم هنوز نصفه و نیمه مانده است. یک دهه بعد از مرگ اینشتین، بزرگترین رقیب نظریه همه چیز، یعنی نظریه ریسمان ارائه شد.

گره کور ریسمان

ایده نظریه ریسمان خیلی ساده است. این نظریه می گوید که اجزای سازنده ماده مثل الکترون ها، ذره نیستند. در عوض آن ها حلقه های کوچک ریسمانی هستند. این حلقه های ریسمان آن قدر کوچک اند که آن ها را به صورت نقطه می بینیم. درست مثل سیم های یک گیتار، این ریسمان ها هم تحت فشار کشسانی قرار دارند. این بدین معنیست که آن ها بسته به اندازه شان در بسامد های مختلف لرزش می نمایند.

این نوسانات باعث می شوند که هرکدام از ریسمان ها به شکل ذرات مختلف به نظر آیند. نوسان یک ریسمان در فرکانسی خاص باعث می شود که ما آن ریسمان را مثلا به شکل یک الکترون ببینیم.

نوسان آن در فرکانسی دیگر باعث می شود که ذره بنیادین دیگری را ببینیم؛ بنابراین طبق این نظریه، همه ذرات زیر اتمی که تا به حال کشف نموده ایم در واقع همان ریسمان ها هستند که هرکدام در فرکانس های مختلف لرزش می نمایند.

البته شاید در نظر اول این هم ایده خوبی به نظر نرسد. ولی هر چهار نیروی بنیادین موجود در طبیعت را معنادار می نماید. گرانش و الکترومغناطیس بعلاوه دو نیروی دیگر که در قرن بیستم کشف شدند. نیرو های هسته ای قوی و ضعیف فقط در محدوده هسته اتم ها کار می نمایند.

به همین دلیل است که خیلی دیر آن ها را کشف کردیم. نیروی هسته ای قوی، ذرات هسته را کنار هم نگه می دارد. نیروی هسته ای ضعیف در حالت عادی هیچ کاری نمی نماید، ولی اگر نیرویش مقداری زیاد شد، باعث می شود که هسته از هم بپاشد. به همین دلیل است که برخی اتم ها پرتوزا هستند.

نظریه ریسمان می گوید که هر ذره زیراتمی چیزی نیست جز یک ریسمان حلقوی که در فرکانسی خاص نوسان می نماید.

هر نظریه همه چیزی که ارائه شود، باید بتواند هر چهار نیرو را توصیف کند. خوشبختانه مکانیک کوانتم توانایی یگانه کردن دو نیروی هسته ای و نیروی الکترومغناطیس را دارد. هرکدام از این نیرو ها یک ذره حامل دارند، ولی تا به حال هیچ ذره ای برای حمل گرانش کشف نشده است.

برخی از فیزیک دان ها فکر می نمایند که چنین ذره ای وجود دارد. آن ها این ذره فرضی را گراویتون (Graviton) نامیده اند. گراویتون ها جرم ندارند و با سرعت نور حرکت می نمایند. تا به حال کسی این ذرات را کشف ننموده است.

این همان جاییست که نظریه ریسمان وارد کار می شود. این نظریه ریسمانی را معرفی می نماید که می تواند رفتاری مشابه گراویتون داشته باشد. این حلقه ریسمان هم فاقد جرم است، با سرعت نور حرکت می نماید و البته اسپین مناسب دارد. برای نخستین بار در نظریه ریسمان، مکانیک کوانتم و نسبیت عام تفاهم پیدا کردند.

در نتیجه، در اواسط دهه 1980 فیزیک دان ها خیلی به نظریه ریسمان علاقمند شدند. در سال 1985 نظریه ریسمان توانست بسیاری از مسائلی که طی 50 سال پیش از آن وجود داشت را حل نماید، ولی خود این نظریه هم مسائلی دارد.

نخست این است که هنوز نظریه ریسمان را با جزییات زیاد نمی شناسیم و ابعاد و زوایا های آن را به خوبی نفهمیده ایم. دوم اینکه این نظریه پیش بینی هایی می نماید که به نظر عجیب می آیند. درحالی که نظریه میدان واحد اینشتین به یک بعد اضافه وابسته بود، ساده ترین مدل های نظریه ریسمان به 26 بعد نیاز دارند. این ابعاد باید وجود داشته باشند تا روابط ریاضی نظریه ریسمان درست از آب درآیند.

نسخه های پیچیده تری از آن مثل نظریه های ابرریسمان دارای 10 بعد هستند. ولی باز هم این خیلی بیشتر از ابعادی است که ما در اطراف خود می بینیم. تنها راه اینکه آن را بفهمیم این است که بگوییم فقط سه بعد از ابعاد عالم گسترش یافتند و بزرگ شدند. بقیه آن قدر کوچک هستند که نمی توان آن ها را فهمید.

گرانش کوانتمی حلقه

به خاطر این مسائل و مسائل دیگر، بسیاری از فیزیک دان ها با نظریه ریسمان موافق نیستند. برخی از آن ها نظریه دیگری به نام گرانش کوانتمی حلقه ارائه داده اند. به زبان خیلی ساده، این نظریه به دنبال یک نظریه کوانتمی برای گرانش می شود. این نظریه از نظریه ریسمان محدودتر، ولی نسبت به آن مشکل تر است.

گرانش کوانتمی حلقه می گوید که فضا-زمان به تکه های کوچک تقسیم شده است. وقتی زوم بک می کنید تکه ها را نمی بینید و کل فضا-زمان را خیلی یکدست مشاهده می کنید. وقتی به درون زوم می کنید تعداد زیادی نقطه می بینید که با خط ها یا حلقه هایی به هم متصل شده اند. این فیبر های کوچک که به یکدیگر بافته شده اند، می توانند گرانش را توصیف نمایند.

گرانش کوانتومی حلقه به دنبال نظریه ای کوانتمی درباره گرانش است.

این ایده هم درست مثل نظریه ریسمان عجیب و غریب است و مسائل مشابهی دارد. ضمناً هیچ گونه شواهد تجربی هم از آن وجود ندارد. چرا این نظریه ها هنوز دست و پا شکسته هستند؟ یک امکان این است که احتمالا ما هنوز چیز زیادی از آن ها نمی دانیم.

خیلی جذاب است فکر کنیم که همه چیز را کشف نموده ایم. ولی به نظر نمی رسد که به زودی بتوانیم به نظریه همه چیز برسیم. واقعیت این است که این نظریه ها را خیلی مشکل می توان اثبات کرد، چون که ریاضیات آن ها خیلی پیچیده است. مشکل اصلی در پیشبرد نظریه ریسمان این است که ریاضیات کافی برای اینکه بتوانیم فیزیک آن را مطالعه کنیم وجود ندارد.

علی رغم همه مسائل، نظریه ریسمان به نظر قابل اعتماد است. دانشمندان سال ها کوشش می کردند که گرانش را با دیگر بخش های فیزیک یگانه نمایند.

ما نظریه هایی داشتیم که الکترومغناطیس و دیگر نیرو ها را خیلی خوب توصیف می کرد، ولی گرانش را نمی توانستند با آن ها یگانه نمایند. نظریه ریسمان می تواند کاری کند که این کار انجام شود. مشکل واقعی این است که نظریه همه چیز ممکن است به سادگی قابل شناسایی نباشد.

نظریه M

وقتی در دهه 1980، نظریه ریسمان حسابی معروف شد، پنج نسخه متفاوت از آن بوجود آمد. نگرانی این بود که چگونه ممکن است برای رسیدن به نظریه همه چیز، پنج نسخه مختلف وجود داشته باشد. در طول یک دهه بعد، فیزیک دان ها فهمیدند که این نظریه ها می توانند به یکدیگر تبدیل شوند. آن ها راه های مختلف نگریستن به یک پدیده واحد بودند.

نتیجه نهایی، نظریه M بود که در سال 1995 مطرح شد. این نسخه ای ژرف نگرانه تر از نظریه ریسمان بود و از همه نسخه های قبلی یاری می گرفت. نظریه M هم به یازده بعد نیاز دارد که به هر حال بهتر از 26 بعد است.

ولی نظریه M هم فقط یک تک نظریه نیست. نظریه M خود از 10 به توان 500 نظریه دیگر تشکیل شده است. همه آن ها منطقی هستند و می توانند توصیف نماینده عالم باشند. برخی از فیزیک دان ها می گویند که این قضیه می تواند بیانگر واقعیت جالبی باشد. ساده ترین نتیجه ای که می توان از آن گرفت این است که عالم ما فقط یکی از چندین و چند عالم موجود است. هرکدام از آن ها را می توان با یکی از تریلیون ها نسخه نظریه M توصیف کرد. به این مجموعه عظیم از جهان ها، جهان چندگانه (Multiverse) می گوییم.

نظریه M می تواند به این معنی باشد که عالم ما فقط یکی از عوالم موجود است.

وقتی زمان آغاز شد، عالم چند گانه مثل یک کف پر از حباب به نظر می رسید که حباب های آن اندکی در شکل و اندازه با هم تفاوت داشتند. در نهایت هرکدام از حباب ها منبسط شدند و جهان هایی را ساختند. ما فقط در یکی از این حباب ها هستیم. وقتی که حباب ها منبسط می شوند، حباب های دیگر می توانند در آن ها رشد نمایند. این باعث می شود که جغرافیای کیهان بسیار پیچیده شود.

در هرکدام از جهان های حبابی، قوانین فیزیکی یکسانی حاکم است. به همین دلیل است که همه چیز در جهان ما به صورت یکسان رفتار می نماید. ولی قوانین در جهان های دیگر متفاوت هستند.

آن ها بر جهان ما و نه همه جهان ها حکمرانی می نمایند. این باعث می شود که به نتیجه گیری عجیبی برسیم. اگر نظریه ریسمان بهترین راه برای ترکیب کردن نسبیت عام و مکانیک کوانتم باشد، بنابراین ترکیب آن ها هم نظریه همه چیز هست و هم نظریه همه چیز نیست.

از یک سو، نظریه ریسمان می تواند توصیف کاملی از کیهان به ما بدهد. ولی همچنین می تواند به این ایده که تریلیون ها جهان وجود دارد و هرکدام از آن ها یگانه هستند، بینجامد. بزرگترین تغییر این است که ما انتظار نداریم یک نظریه همه چیز یگانه وجود داشته باشد. نظریه های ممکن زیادی وجود دارد که تقریبا به همه آن ها می توان فکر کرد.