زیارتگاه چک چک؛ اصلی ترین مقصد گردشگری مذهبی زرتشتیان در یزد - مجله فیروزی

آنچه که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت، عبادتگاه چک چک یزد، یکی از اماکن مقدس پیروان دین زرتشت و مهم ترین مقصد گردشگری مذهبی آن ها در این شهر است که از توجه، قداست، اهمیت و ارزش والایی برخوردار بوده و ایام خاصی از سال را جهت عبادت، نیایش و انجام فرایض مخصوص دین خود در آن حضور می یابند.

چک چک نیایشگاه زرتشتیان به نام های دیگری همچون چکچکو و پیر سبز هم شناخته می گردد که در استان یزد، شهرستان اردکان و در دل کوه های بین اردکان و انجیره جای گرفته است

جالب است بدانید که روایات متعددی در خصوص چگونگی ایجاد این مکان مقدس وجود دارد.

اما طبق روایات و مکتوبات تاریخی، به نظر می رسد که در زمان حکومت یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی، اعراب به کاخ مدائن حمله نموده و این امر سبب شد تا پادشاه برای نجات خانواده خود در پی راه چاره باشد. وی به همراه همسرش کتایون، پسرانش هرمزان و اردشیر و هم دخترانش شهربانو، پارس بانو، مهربانو، نازبانو و نیک بانو راهی یزد شد تا گزندی به آن ها وارد نگردد.

موقعیت قرارگیری زیارتگاه

بعلاوه این پادشاه ساسانی دستور داد تا شهری مستحکم و بهره مند از برج و خندق احداث نمایند تا وی و خانواده اش را از آسیب دشمنانش در امان بدارد. یزدگرد، وارد جنگ با اعراب می گردد ولی شکست خورده و به خراسان فرار می نماید.

در راه به آسیابانی برخورد نموده، با مخفی کردن هویت خویش به وی پناه می برد. اما او از طریق آسیابان شناسایی شده و کشته می گردد. با شنیدن خبر کشته شدن یزدگرد، خانواده او از هم جدا شده و هر کدام به نقطه ای از یزد فرار می نمایند.

هرمزان و شهربانو (پسر و دختر عظیم یزدگرد)، به دست اعراب اسیر و به اسم خدمه به عربستان فرستاده می شوند. پارس بانو و مهربانو هم با یکدیگر به راه افتاده و در نزدیکی ارجنان از روستاهای بخش عقدای شهرستان اردکان یزد، با یکدیگر وداع می نمایند. مهربانو در اثر سختی راه و شدت گرسنگی، از دنیا می رود و جسدش را در باغی که امروزه به مزرعه مهر (زرتشتیان ساکن عقدا برای زنده نگاه داشتن یادمهربانو، در محل دفن وی، شمع روشن می نمایند)، معروفیت یافته است، به خاک می سپارند.

پارس بانو هم به غرب عقدا رفته و در کوهی در نزدیکی روستای زرجوع، پنهان می گردد. شکاف سنگی در این کوه مشاهده می گردد که زرتشتیان معتقدند محل غیب شدن پارس بانو است و در آن مکان زیارتگاهی را احداث کردند. گفته می گردد که در گذشته، لباسی شبیه مقنعه در شکاف قرار داشت که آن را جدا نموده و به اسم تبرک از آن نگهداری می گردد. اردشیر کوچک ترین پسر یزدگرد به همراه مادرش کتایون به شرق یزد و خرابه های آن پناه می برند. گفته شده است که کتایون در چاهی، پشت حصار یزد، غیب شده که امروزه آن محل به زیارتگاهی به نام ستی پیر تبدیل شده است. اردشیر هم سرنوشتی همچون مادرش را تجربه نموده و در میان کوه غیب می گردد. زیارتگاه نارستانه هم در جایی که او غیب شده، احداث شده است. نازبانو دیگر دختر یزدگرد سوم، پس از رفتن به جنوب یزد، در کوه تیجنگ، پنهان شده که زیارتگاه پیر نارکی، به یادبود وی ساخته شده است.

و اما آخرین دختر یزدگرد، نیک بانو به همراه ندیمه اش گوهر بانو (مروارید و هریشت از نام های دیگر ندیمه نیک بانو است)، به کوه های اردکان پناه می برند. نیک بانو در دامنه کوهی که در نزدیکی اردکان قرار داشت، متوجه سپاه اعراب شده و برای پنهان ماندن از آن ها از کوهی بلند و خشک بالا می رود.

در روایت آمده است که این بانوی پرهیزگار زمانی که خود را در محاصره می بیند، به کوه می نگرد، آهی از دل می کشد و چنین می گوید:

مرا چون مادری مهربان در آغوش خود بگیر و از دست دشمنانم برهان

در این لحظه در کوه شکافی ایجاد شده و آن بانوی پاکدامن را به آغوش خود می کشد. پس از مدتی بر فراز کوه، قطره هایی از آب به زمین می چکد. از آن پس زرتشیان، این مکان را گرامی داشته و با ایجاد معبدی، یاد و خاطره بانوی پاکی را پاس می دارند. ایشان بر این باورند که قطره های اشک نیک بانو که همچنان زنده ولی از دیدگان پنهان است، می چکد و زمین را خیس می نماید. به همین علت به چک چک معروفیت یافته است. معبد درست در جایی که قطره ها از آن می چکد، قرار گرفته است. زرتشتیان آن ها را جمع آوری نموده و به اسم تبرک، استفاده می نمایند.

عکس از: وب سایت untoldpersia

بعلاوه در این مکان، درختی کهن وجود دارد که به اعتقاد زرتشتیان، از محل فرو رفتن عصای نیک بانو بر زمین، درختی سبز و پدیدار می گردد که امروزه نزد زرتشتیان بسیار مقدس و مشهور است. آنچه که بسیار جالب و قابل توجه است، بیرون آمدن این درخت از میان سنگ است که خود از عجایب طبیعی محسوب می گردد. در ایام خاصی از سال (27 خرداد) زرتشتیان سراسر ایران و دنیا، برای برگزاری جشن و دعا و نیایش، در این معبد مقدس گرد هم جمع می شوند. داخل شدن به این مکان مقدس هم همچون زیارتگاه های دیگر ادیان، آداب و رسوم معینی را دارا است. برای ورود به این مکان و ادای احترام، گذاشتن کلاه بر سر و درآوردن کفش ها از پا، الزامی است و افرادی که پاک نیستند (طهارت جسم ندارند)، اجازه ورود نخواهند داشت.

فضای درونی زیارتگاه، همچون دهانه غار است و تنه درخت کهن هم در آن قسمت واقع شده است. بعلاوه نقوشی از چهره عظیمان دین زرتشت، در محوطه داخلی زیارتگاه چک چک به چشم می خورد که زیبایی خاصی به آن بخشیده است. کف زیارتگاه هم از طریق سنگ مرمر، پوشیده شده است و می توان قطره های آب را که از قسمتی از سقف بر زمین می چکد، مشاهده کرد. سقف نیایشگاه از سنگ است و چند شمع، در این محوطه روشن است و نگهبان یا مسئول معبد، موظف است که این آتش را برای همواره روشن نگاه دارد. بعلاوه محلی برای سوزاندن عود و چوب مقدس تعبیه شده است.

زیارتگاه پیر سبز یا چک چک، امروزه به یکی از محبوب ترین نیایشگاه ها و مقاصد گردشگری اقلیت های مذهبی در ایران و یزد تبدیل شده است که بازدید از این مکان معنوی، می تواند علاوه بر آشنایی گردشگران با ادیان و آیین های مختلف، نزدیکی فرهنگ ها را هم به همراه داشته باشد.